KPSS Coğrafya Ders Notları Türkiye'nin Yeryüzü Şekilleri

Kendi çıkardığım ve önemli gördüğüm noktaların notlarını burada paylaşayım. Arasıra kendimde buradan tekrar ederim.

Türkiye'de Yeryüzü Şekilleri

- Günümüzde yüksek dağların zirveleri dışında Türkiye'de buzullara rastlanmaz. Ülkmeizin biçimlenmesine en az katkısı olan dış güç buzullardır.

- Karstik oluşumlar daha çok Akdeniz Bölgesi'nde yer yer iç bölgelerde görülmektedir.

- Türkiye'de çöl alanı bulunmadığından rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri yaygın değildir. Fakat bitki örtüsünden yoksun iç bölgeler ile kıyılardaki kumsallarda rüzgarların biçimlendirici etkisi görülmektedir.

- Türkiye kıyılarının biçimlenmesinde dalga ve akıntıların etkisi ön plandadır. Kıyılarımızda gelgit zayıf olduğu için daha çok biriktirme şekilleri görülmektedir. Bu nedenle delta ovaları, kıyı okları ve yalıyarlar (falezler) kıyılarımızdaki en yaygın şekillerdir.

- Türkiye'de yer şekillerinin en belirgin özelliklerinden biri, yükseltinin fazla oluşudur. Bunun başlıca nedeni, ülkemizde yüksek dağ sıralarının çok geniş alanlar kaplamasıdır. Ayrıca yüksek plato ve ovalar da geniş yer tutar. Bu durum, Türkiye'deki ekonomik faaliyeleri ve yerleşme düzenini büyük çapta etkilemektedir.

- Türkiye, yüksek bir ülke olmasına karşın, geniş düzlüklere sahiptir. Bu durum, Türkiye'nin bulunduğu arazinin, uzun bir aşınım döneminden sonra toptan yükselmiş olmasının sonucudur. Türkiye'deki düzlüklerin çoğu, bir peneplenleşme aşamasından sonra yükselmiştir. Bir bölümü de, alüvyonların ve lavların çukur yerleri doldurmasıyla ortaya çıkmıştır.

- Türkiye'de dağ sıraları kuzey ve güney kıyılar boyunca hemen hemen kesintisiz bir biçimde ve çoğu yerde birkaç sıra halinde uzanır.

- Kıyıları izleyen dağ sıraları, doğuya gidildikçe birbirine yakşaır ve sıkışır. Bu yüzden Doğu Anadolu, ülkemizin en yüksek ve en engebeli yeridir.

- Kıyılardaki dağ sıraları, Batı Anadolu'da da birbirine yaklaşır. Ancak burada daha farklı bir yapı dikkati çeker. Batı Anadolu'daki dağ sıralarının yükseltisi daha azdır ve bu dağlar kıyıya dik sıralar halinde uzanır. Dağ sıraları arasında da çöküntü ovaları yer alır.

- Türkiye'de yer şekilleri çeşitlilik gösterir. Bu durum, Türkiye'nin bulunduğu arazinin jeolojik evriminin, geçmişteki iklim değişikliklerinin ve şimdiki iklim çeşitliğinin bir sonucudur.

- Ülkemizin güney ve kuzeyindeki (Karadeniz ve Akdeniz) dağ sıraları, kıyıya paralel uzanmaktadır. Bu nedenle kıyılar fazla girintili çıkıntılı değildir. Doğal liman ve ada yok denilecek kadar azdır. Buna karşılık, dağların dik uzandığı Ege kıyıları oldukça girintili ve çıkıntılıdır. Kıyılardaki akarsu ağızlarında genllikle deltalar oluşmuştur. Bazı koy ve körfezler, akarsuların taşıdığı alüvyonlarla dolarken, bazı koyların önleri kıyı setleriyle kapanmış, lagünler ortaya çıkmıştır.

- Ülkemizde batıdan doğuya gidildikçe, yükselti genel olarak artar,

- Türkiye'de kısa mesafelerde bile büyük yükselti farklılıklarına rastlanır.

- Türkiye'deki ovalar da bir yandan tektonik hareketlerin, bir yandan da aşındırma ve biriktirme süreçlerinin sonucu olarak ortaya çıkmıştır.