Yunanca

Yunanca, Yunanistan'ın ve Kıbrıs Rum Kesimi'nin resmî dilidir. Yunanca (Ελληνικά - Elliniká) 4000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Hint-Avrupa dil ailesinde kendi başına bir kol oluşturur. Bazı dilbilimciler; Yunanca ve Ermeniceyi Hint-Avrupa dil ailesi içinde Greko-Grabar olarak bir üst grupta birleştirir. Antik Yunanca Klasik Yunan uygarlığının dili olarak kullanılmıştır. Modern Yunanca Antik Yunanca'dan oldukça farklı olmakla beraber köken olarak ona dayanır. Yunanca, Yunan Alfabesi kullanılarak yazılır.

Yunanca dünyada, çoğunluğu Yunanistan'da olmakla beraber, Avustralya, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan yaklaşık 25 milyon kişinin anadilidir. Türkiye'de anadili Yunanca olan yaklaşık 2.000 Rum olduğu tahmin edilmektedir. Bunların hemen hemen hepsi İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada'da yaşar. Bunun yanında 15 ve 17. yüzyıllarda İslamlaşan Trabzonlu ahâli tarafından konuşulmaktadır.1965 nüfus sayımında 4,535 kişi anadilini Pontus lehçesi (Yunanca) olarak kaydetmişti. Yunanistan ve Kıbrıs'tan Türkiye'ye göç eden Yunanca (ya da Rumca) konuşan (konuşabilen) kayda değer Türk de vardır. Bunların da büyük bir kısmı Batı Anadolu ve Mersin yöresine yerleşmişlerdir.

Tarihçe

Yunanca devamlı olarak kullanılmış ve tarihi tesbit edilmiş en eski dillerden biridir. Tarihin büyük bir kesiminin her devrinde önemli bir edebi eser verebilmiş sayılı dillerdendir. Yunancanın medeniyete, özellikle Avrupa ve Ortadoğu medeniyetlerine katkısı çok büyük olmuştur ve antikitenin ortaçağa ve günümüze bağlantısındaki aracı konumu dolayısıyla insanlık tarihinde en çok iz bırakmış dillerden biridir. Bu sebeple bilim, felsefe ve sanat terminolojisinde ve dünyanın diğer dilleri üzerinde Yunancanın etkisi çok görülür. Yunan dilinin tarihi gelişimi şu bölümlerden oluşur:

Miken Yunancası:

Dor istilası öncesi Yunancadır. Mora ve Girit bölgesinde konuşulmuş ve Finike alfabesi “Abjid”’den türetilen Lineer B ile yazılmıştır. Hint-Avrupa dillerinin Helen kolunun bilinen en eski dilidir.

Klasik Yunanca:

Dor istilası sonrasında Ege denizi’nin iki yanında konuşulan lehçelerin toplamıdır. Klasik Yunanca dört önemli lehçeye ayrılmaktaydı:

Dorik lehçe: Epir, Mora, Girit, Oniki Adalar, Bodrum-Gökova-Datça çevresinde

Aeolik lehçe: Teselya, Sporadlar ve Çanakkale-İzmir arası Batı Anadolu çevresinde

İyonya-Attika lehçesi: Atina çevresi (Attika), Euboia, Kikladlar ve İzmir-Güllük arası

Arkadya-Kıbrıs lehçesi: Merkezi Mora ve Kıbrıs


Helenistik Yunanca:

Atina’nın siyasi üstünlüğü sonucu bu dört lehçe Attika lehçesi çevresinde birleşmiş ve Koine (Kine) – Ortak dil oluşturulmuştur. Helenistik Yunanca antikitenin sonunda Makedonya’dan Hindistan’a kadar geniş bir coğrafyada konuşulmuş; Doğu Akdeniz havzasının, Ortadoğu’nun ve Kuzey Afrika’nın lingua-franca’sı haline gelmiştir. Yeni Ahit Yunancası da Roma İmparatorluğunun resmi dili olan yunanca da bu Ortak dildir.

Ortaçağ Yunancası:

Helenistik Yunanca’nın erken ortaçağdan itibaren Doğu Roma’nın halk diline dönüşmesi evresidir. Bütün Doğu Akdeniz havzasında, Karadeniz’in kuzeyi ve güneyinde, Ortadoğu’da “Rum - Romalı" denilen halkın gündelik dili haline gelmiştir.

Modern Yunanca:

Yunanistan'ın kurulmasıyla Devletin Resmi dili Kathareuousa ilan edildi. Bu dil Eski Klasik Yunanca’nın diriltilmeye çalışılmış bir haliydi. Okullar ve resmî dairelerde sadece bu diyalekt kullanıldı; ancak halk bu diyalekte yabancı olduğundan evlerde ve sokaklarda Halk Yunancası (Demotiki) konuşulmaya devam edildi.

Demotiki'de bir takım bozulmalar olunca 1964'de okullarda Demotiki'nin de okutulmasına izin verildi.

Bu çift dillilik 1976 yılına kadar devam etti. 1976'da Yunanistan’da çıkan bir kanun ile Kathareuousa devletin resmi dili olmaktan çıkartıldı ve Demotiki resmi dil haline getirildi böylece okul, resmî daire ve evlerde konuşulan dilin aynı olması sağlandı.

1982 yılında kabul edilen ikinci bir kanunla Politonik (Polytonic) sistem terk edilip Monotonik (Monotonic) sisteme geçilmiştir. Yani sözcük üzerlerinde vurgulu heceyi belirtmek için kullanılan aksan işaretleri üç çeşitten teke indirgenmiştir. Bu reform tutucu çevrelerce büyük bir tepkiyle karşılanmış ve "Yunanca'nın Katli" olarak yorumlanmıştır. Bugün dahi tutucu çevreler hala Politonik sistemi kullanmakta ısrar etmektedirler. Fakat gazete, dergi, medya ve devlet yeni düzeni sürdürmektedir.

Yunan ve Türk kültürünün yüzyıllarca içiçe olması, kültürler arasında büyük etkileşim yaratmıştır. Türkçe'deki meyve, sebze ve balıkçılık terimlerinin çoğu Yunanca'dan dilimize girmiştir. Birçok şehir ismi, denizcilik ile ilgili terimlerin çoğu Yunan kaynaklıdır. Bunun yanında Yunanca'da da Türkçe'den girmiş binlerce sözcük vardır.

Yunanca (Δημοτική / Demotiki)

Demotiki, (Dimotiki okunur). Günümüzde Yunanca denilince anlaşılan; Yunanistan ve adalarında ve ufak kelime ve telaffuz farklılıklarla Kıbrıs Cumhuriyeti'nde, halkın konuştuğu lehçedir. Bu ülkelerde bugünkü resmî lehçe Demotiki olup; Kilise yazışmaları hariç; Halk, eğitim, basın-yayın, devlet organları bu lehçeyi kullanırlar.

Kathareuousa (Καθαρεύουσα)

19. yüzyılda Adamantios Korais'in büyük çabalarıyla, Antik Yunanca ile Modern Yunanca arasındaki geçişi en iyi temsil eden, modern sözcüklere eski Yunanca'dan karşılıklar bulmak, Yunan dilini Avrupa ve özellikle Türkçe kökenli sözcüklerden arındırmak için hazırlanmış bir lehçedir. Her ne kadar 1976'ya kadar devletin resmî dili olarak kabul edilse de, halkın Demotiki lehçesi konuşması engellenememişdir, 1976 yılında okullardaki zorunlu Kathareuousa lehçesindeki eğitim kaldırılmış, devlet yazışmaları ve medyada da kullanımı durdurulup resmi dil olmaktan çıkarılmış, revize edilmiş Demotiki resmi lehçe ilan edilmiştir. Günümüzde hala Kıbrıs Başpiskoposlu'nda, Antakya Patrikhanesi ve Kudüs Patrikhanesin'nde yazışma dili olarak kullanılan lehçe Kathareuousadır.

Tsakonika (Τσακώνικα)

Demotiki lehçesinden ayrı bir dil olacak kadar farklı bir lehçedir. Köken olarak Yunanca'nın Dor lehçesinin devamıdır. Yunanistan'ın Mora Yarımadası'nda bulunan birkaç köydeki yaklaşık 3.000 kişinin anadilidir.

Pontus lehçesi (Yunanca) (Pομέικα / Romeika, Ποντιακά / Pontiaka)

Romeika lehçesi, büyük çoğunluğu 1923 mübadelesinde Yunanistan'a göçmüş olan ve bugün hâlâ Yunanistan'da varlığını sürdüren Karadeniz Rumları tarafından konuşulmaktadır. Yaklaşık 5.000'i Türkiye'de, 200.000'i Yunanistan'da olmak üzere toplam 325.000 kişi tarafından konuşulur. Bu lehçeyi konuşanlar, konuştukları dili "Romeika" olarak adlandırırken, bazı entelektüel Yunanlılar ve Helenist çevreler biraz da politik bir yaklaşımla bu isimlendirmeyi, 19. yüzyıldan itibaren "Karadeniz lehçesi" anlamında "Pontiaka" olarak tahrif etmeye çalışmışlardır. Ancak bugün bu lehçeyi konuşan yaşlılar için "Pontiaka" tabirinin hiçbir anlamı yoktur ve onlar dillerini "Romeika" olarak adlandırmaya devam etmektedirler. Romeika lehçesi, Türkçe, Lazca ve diğer Kafkas dillerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Türkiye'de (Trabzon ili sınırları içinde) Romeika lehçesinin ana dil olduğu yerler şunlardır:

* Tonya (6 köy)
* Köprübaşı (6 köy)
* Çaykara (17 köy)
* Dernekpazarı (13 köy)
* Uzungöl (6 köy)
* Maçka, Torul, Yağlıdere, Santa

Kapadokya lehçesi (Yunanca) (Καππαδοκικά / Kappadokika)

Kapadokya lehçesi, Bizans Yunancası'ndan doğmuş, Orta Anadolu'da konuşulmuş bugün ise ölmek üzere olan lehçelerden biridir. 1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Kapadokya lehçesinin Yunanca konuşulan diğer yerlerle bağlantısı kesildiğinden, bu tarih, lehçenin gelişim sürecinin durmasının başlangıcıdır. Bununla birlikte, Türkçe çoğunluk dili hâlini almıştır. İki halk arasındaki hızlı kültürel etkileşim Yunanca'dan ayrılmaya başlamış olan Kapadokya lehçesini, daha da başka bir çehreye bürümüştür. Türkçe seslerden, sesli uyumlarına kadar birçok konuşma ve yazı kuralı bu dile girmiştir. Dimotiki lehçesinde hiç bulunmayan, Ü, Ö, Ş, Ç seslerinden, cümledeki öge dizilişine kadar birçok kural bu dile geçmiştir.

Kalabriya lehçesi (Yunanca) (Κατωιταλικά / Kato italika)

İtalya'nın Yunanistan'a en yakınlaştığı yerlerde, Apulia ve Kalabriya bölgelerinde konuşulan lehçedir. Çok öncelerde buralarda koloni kurmuş Yunanlar tarafından konuşulmaktadır ve Ortaçağ Yunancası'ndan çok fazla etkilenmiştir.

Yahudi Yunancası

Yevanik, (İbranice: Yevan = Yunan) artık konuşanı bulunmayan Yunan lehçelerinden biridir. Uzun yıllar Musevî Yunanlar tarafından konuşulmuştur. lehçenin yazımı için çoğu zaman İbranî alfabesi kullanılmıştır. Konuşanlarının Yunan, Türk ve Bulgar toplulukları ile kaynaşmasından, İsrail Devleti bağımsızlığını ilân edince, kişilerin buraya göç etmesinden ve Musevîlerce kutsal sayılan İbranîce'nin İsrail'de resmî dil kabul edilmesinden dolayı, Yunanca'nın bu lehçesi ölmüştür.

Yunanca'da bakıldığında ilk göze çarpan sesli harfler üzerindeki vurgulardır. Yunanca'da Τόνος (tonos) olarak adlandırılan bu vurgu işaretleri, gerek sözcüğün telâffuzunu, gerek ise anlamını değiştirebilir. İki veya daha fazla heceye sahip tüm sözcüklerde vurgu olur. Çoğu zaman verilen şu örneği incelediğimizde vurgu işaretinin önemini görebiliriz:

Είμαι γερός: "sağlıklıyım" diyoruz; fakat vurguyu yanlış yerde kullanırsak, anlam tamamen değişir:

Είμαι γέρος: "ihtiyarım".

Yunanca'da tek heceli sözcüklerde vurgu kullanılmaz, fakat bu kuralın üç istisnası vardır:

πού (pu): nereye πώς (pos): nasıl ή (i): veya, ya da.

Türkçe'de sözcüklerde vurgu genellikle son hecede bulunur. Türkçeye diğer dillerden geçmiş kelimelerde ve birleşik kelimelerde vurgu sonda olmayabilir. Bazı şehir isimlerini ele aldığımızda, vurgunun nasıl değiştiğini görürüz. Uşak ve uşak iki aynı sözcük olmasına rağmen, anlamı il olan Uşak sözcüğünde vurgunun birinci heceye kayması nedeniyle, aklımızda iki farklı kavram oluşur. Eğer bunu vurgu işareti ile belirtecek olsaydık;

Úşak: Bir il Uşák: Erkek hizmetçi

Áydın: Bir il Aydín: Düşünür, âlim

Denízli: Bir il Denizlí: Denizi olan bölge

Bódrum: Bir tatil yöremiz Bodrúm: Evlerin alt katlarındaki depo

Éyüp: İstanbul'un bir ilçesi Eyűp: Bir bay ismi

Yunanca'da karşılığı olan, yabancı dillerden bir çok sese özel harf bulunmazken, dilin genelinde Türkçe'deki, Ö, Ü, C, Ç, I, H, J, Ş sesleri bulunmaz. Bunun aksine Türkçe'de de Yunanca'daki Θθ Δδ Χχ (Χχ = Türk şiveleri hariç) sesleri bulunmaz.

Yunanca'da fiiler, ve sıfatlar Almanca'dakine benzer bir şekilde çekimlenir. Üç ana fiil çekim türü vardır. Fakat bazı düzensiz fiiler bu üç kurala da uymayabilir. Türkçe'de olduğu gibi, çekimli fiilden önce özne kullanmaya gerek yoktur. Yâni; Ben gidiyorum yerine Gidiyorum dememiz gibi. Fakat Türkçe'dekinin aksine bu dilde sıfatlar da çekimlenir. Sıfatlar da çekimlenirken cinsiyet baz alınır. Yunanca'da isimler, eril, dişi ve nötr olarak üçe ayrılır. Dişi isimler η, eril isimler ο, nötr isimler ise το artikeli ile belirtilir. Bu kavram Türk diline yabancı bir kuraldır. Türkçe ve herhangi bir akrabasında isimlerden önce tanımlık kullanılmaz.

Yunan Alfabesi

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω
α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ/ς τ υ φ χ ψ ω

Yunanca bir metin örneği

Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι μία χώρα που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Ασία με ένα μικρό τμήμα της επικράτειας της (3%) στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μέχρι το 1922, η χώρα ήταν το κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η χερσόνησος της Ανατολίας, που βρίσκεται ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο Θάλασσα συγκροτεί το βασικό τμήμα της χώρας. Η Τουρκία συνορεύει δυτικά με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ανατολικά με τη Γεωργία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, νότια με το Ιράκ και τη Συρία.

Temel söz dağarcığı

* Ναι (Ne): Evet
* Όχι (Óħi): Hayır
* Σας ευχαριστώ (Sas efharisto): Teşekkür ederim
* Δεν είναι τίποτα (Đen ine tipota): Bir şey değil
* Με συγχωρείτε (Me sighorite): Affedersiniz
* Παρακαλώ (Parakalo): Lütfen (Teşekkürlere karşılık "Rica Ederim" anlamında da kullanılabilir.)
* Πολύ καλά (Poli kala): Çok iyi
* Με λένε ... (Me lene ...): Adım ...'dir
* Είμαι ... χρόνων (İme ... ħronon): ... yaşındayım
* Καλημέρα (Kalimera): Günaydın
* Χαίρετε (Ħerete): Memnun olmak
* Καληνύχτα (Kaliniħta): İyi geceler
* Πώς είστε; (Pos iste): Nasılsınız? (Soru işareti olarak ";" kullanılır)

Alıntı.