Olumlu ve Olumsuz Aktarma, İleriye ve Geriye Ket Vurma

Olumlu ve Olumsuz Aktarma, İleriye ve Geriye Ket Vurma

AKTARMA
Öğrenilen tepkinin değişik durumlarda kullanılmasıdır.

Olumlu Aktarma (Pozitif Transfer) : Öğrenilen bilgi ya da davranışın diğer durumlarda da olumlu şekilde uygulanması ve öğrenmeyi olumlu etkilemesidir. Traktör kullanan birisinin otomobili daha kolay kullanabilmesi, daktilo ile yazan birinin bilgisayar ile yazmayı kolay öğrenebilmesi. Yeni aldığı bir televizyonda program ayarını önceki kullandığı televizyonun kullanım sisteminden yararlanarak kolayca yapabilme. Yeni para çekme makinesinden önceki kullandığı para çekme makinesindeki kullanım sistemini uygulayarak para çekebilme.

Olumsuz Aktarma (Negatif Transfer) : Öğrenilen bilgi yada davranışın diğer durumlardaki öğrenmeyi olumsuz etkilemesi. Örneğin; daktilo kullanan birinin bilgisayar kullanmada, Türkçe cümle yapısını bilen birinin İngilizce cümle yapısını öğrenmede zorlanması. Yeni aldığı bir cep telefonunu kullanmayı daha önce alıştığı ve farklı kullanım sistemine sahip olan cep telefonu nedeniyle öğrenememesi.

Nötr Transfer : İki öğrenme olayı arasında hiçbir bağlantının olmaması durumudur. Örneğin; yazı yazmak ve top oynamak arasında ilişkisizlik vardır.

Aktarma konusunda başka bir anlatım.

Öğrenme sürecinde daha önceden yaşantı geçirme (deneyimli olmak) ya da konu ile tanışıklığın bulunması yeni öğrenmeleri etkiler. Yeni bir öğrenme oluşurken eski (önceki) öğrenmelerden etkilenme olur ve her yeni öğrenme öncekinin etkisinin üzerine kurulur. Önceki öğrenmelerin sonrakini etkilmesi, olumlu ve olumsuz aktarım (transfer) olarak bilinir. Transfer önceki (ön) öğrenmelerin yeni öğrenmeleri etkileme durumudur. Bir alandaki (konudaki) öğrenmenin başka alanlardaki öğrenmeleri olumlu ve olumsuz yönde etkilemesi söz konusudur. Örneğin okulda matematik dersinde öğrenilenler market alışverişinde kullanılır.

Öğrenmenin Aktarılması : Bir düzeyde yapılan öğrenmenin daha sonra öğrenilecekleri kolaylaştırmasıdır. Örneğin; karenin alanını öğrenen bireyin üçgenin alanını da öğrenebilmesi kolay olur. (öğrenmenin genellenmesi) Bir bayan çamaşır makinesini kullandığı için yeni aldığı bulaşık makinesini kullanmayı hemen öğrenir. Matematik dersine çalışan bir öğrenci hiç çalışmadığı halde fizik dersinde de başarılı olur. Voleybolu iyi oyanayan birey daha sonra oynadığı basketbol maçında da bazı davranışları hemen öğrenmiş ve etkili yapmıştır.

Öğrencinin daha önceden sahip olduğu bilgiler (önceki yaşantılar) yeni öğreneceklerini kolaylaştırabilir (olumlu transfer - iki parmakla daktilo yazan birisinin on parmakla daktilo yazmayı kolay öğrenmesi) ya da zorlaştırabilir (olumsuz transfer, traktör kullanan birisinin otomobil kullanırken zorlanması.) Öğrencinin yeni bilgileri öğrenmesinde (ön) bilgileri ve onlarla ilişki kurabilmesi öğrenmenin etkisini artırır.

Olumlu Aktarma (Transfer) : Bir alanda öğrenilmiş bilgi ve becerilerin bir başka alandaki bilgi ve becerilerin öğrenilmesini desteklemesi ve kolaylaştırmasıdır. Diğer bir ifadeyle olumlu aktarma (ya da olumlu transfer) önceki öğrenmelerin daha sonraki öğrenmeleri kolaylaştırması durumudur.

Olumsuz Aktarma (Olumsuz Transfer) : Önceki öğrenmelerin daha sonraki öğrenmeleri zorlaştırması durumudur. Bazı durumlarda önceden öğrenilen bilgi ve beceriler daha sonradan öğrenilecek bilgi ve becerilerin kazanılmasına bozucu yada engelleyici etki yapabilir.

İleriye Etkin Kolaylaştırma (İleriye Destekleme) : Önceki öğrenmenin sonraki öğrenmeyi kolaylaştırması ve hızlandırmasıdır. Örneğin; fotoğraf makinesini kullanan birey kamera ile çekim yapmayı daha kolay öğrenir. Toplama-çıkarma işlemini bilen biri, çarpma ve bölme işlemlerini daha kolay öğrenir.

Geriye Etkin Kolaylaştırma (Geriyi Destekleme) : Sonraki öğrenmenin önceki öğrenmeyi daha ustaca ve etkili yapmayı sağlaması durumudur. Örneğin; önceleri futbol oynayan bireyin sonra basketbol öğrendiğini ve oynadığını düşünelim. Bireyin yeni öğrenmesi olan basketbol önceki öğrenmesi olan futbolu daha ustaca oynamasını sağlıyorsa bu geriye etkin kolaylaştırmadır. Çarpma ve bölmeyi yeni öğrenen bir öğrenci, toplama-çıkarma işlemini daha etkili yapar.

Aktarım (transfer) daha çok davranışçı kuramcılar tarafından kullanılan bir kavramdır ve davranışın öğrenilmesindeki zorlanmayı ifade eder.

KET VURMA

Ket vurma ise daha çok bilişsel kuramcıların kullandığı bir kavramdır ve öğrenilen bilginin hatırlanması yada unutulması sürecindeki bozucu etkiye vurgu yapar.

Ket vurma; olumsuz trasferlerle yakından ilişkilidir. Ket vurma öğrenmenin engellenmesi anlamında kullanılır. Daha açık bir ifadeyle ket vurma, öğrenilmiş olan bir materyalin hatırlanması sürecinde oluşan engelleyici ve bozucu etkidir. Bu da ileriye ket vurma ve geriye ket vurma olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. Olumsuz trasfer ile ket vurma arasındaki fark ise; olumsuz transferde daha önceki yaşantıların yeni bilgi ve becerilerin öğrenilmesi üzerindeki zararlı etkileri söz konusudur. Ket vurma ise, öğrenmelerin hatırlanması üzerindeki bozucu ve zararlı etkidir. Diğer bir ifadeyle trasfer olumlu olduğundan öğrenmeyi destekler. Olumsuz olduğunda ise öğrenmeyi güçleştirir. Buna karşılık ket vurmada (ileriye - geriye) hatırlamaya bozucu etki söz konusudur.

Ket vurma (hatırlamaya bozucu etki) ile karıştırılmaması gereken diğer bir kavram Amnezidir.
Amnezi; Kısmi veya tam hafıza kaybı durumudur.

İleriye Ket Vurma (Engelleme - Bozma - Unutma) Önceki öğrenmenin yeni öğrenmeyi karıştırması ve zorlaştırmasıdır. Örneğin; birey daha önce iyi bildiği bir şarkının sözlerinden dolayı yeni öğrendiği şarkının sözlerini karıştırmaktadır. Ya da bir öğrencinin 23 Nisan çocuk bayramında sürekli olarak önceki yıl okuduğu şiiri hatırlaması nedeniyle, bu yılki törende okuyacağı şiiri öğrenmekte zorlanması bu duruma örnektir.

Geriye Ket Vurma (Engelleme - Bozma - Unutma) : Yeni öğrenmenin önceki öğrenmeyi karıştırması ve zorlaştırmasıdır. Örneğin; bireyin yeni öğrendiği İngilizcedeki bazı kelimelerin karşılığına ilişkin bilgileri önceki bildiği Fransızcadaki bazı kelimelerin karşılığını karıştırmasına ve unutmasına neden olur. Geriye ket vurmayı azaltmak başka bir deyişle yeni edinilen bir bilginin önceki bilgileri unutturmasının önüne geçmek için iki yöntem bulunmaktadır. Bunlardan birincisi iki öğrenme zamanı arasına makul bir süre koymak, ikincisi ise önceki bilgi iyice öğrenildikten sonra yeni bilginin öğrenilmesine geçilmelidir.